تغییرات ویژگی‌های مورفوفیزیولوژی و عملکرد اسانس برگ و گل سرخارگل (Echinacea purpurea (L.) Moench) با کاربرد برگی سدیم نیتروپروساید (SNP) تحت تنش خشکی

تنش خشکی یکی از محدود کننده‌ترین عوامل محیطی در رشد و تولید گیاهان محسوب می‌شود. سدیم نیتروپروساید (SNP) به­عنوان یک تولیدکننده نیتریک‌اکساید (NO) در کاهش تنش اکسیداتیو ناشی از تنش‌های غیرزیستی نقش دارد. به­منظور بررسی اثر محلول‌‌پاشی SNP بر رشد، عملکرد و برخی ویژگی‌های بیوشیمیایی گیاه دارویی سرخارگل در شرایط تنش خشکی، آزمایشی در قالب طرح کرت‌های خردشده در پایه بلوک‌های کامل تصادفی با سه تکرار در مزرعه تحقیقاتی مؤسسه تحقیقات جنگل‌ها و مراتع کشور-کرج در سال­های زراعی 95-1394 طراحی و اجرا شد. تیمارهای آزمایش شامل دو عامل SNP در چهار سطح (صفر، 100، 200 و 400 میکرومولار) و تنش خشکی در سه سطح ]30 (شدید)، 60 (متوسط) و 90 (شاهد) درصد ظرفیت زراعی[ بود. در مرحله گلدهی کامل گیاه، ارتفاع بوته، تعداد شاخه جانبی، برگ و گل، ماده خشک اندام‌های هوایی گیاه و نیز بازده اسانس برگ و گل اندازه‌گیری شد. ­همچنین، نمونه‌گیری از برگ‌ها برای اندازه‌گیری محتوای نسبی آب (RWC) و کلروفیل، فعالیت آنزیم‌های آنتی‌اکسیدانی سوپر‌اکسید ‌دیسموتاز (SOD) و پراکسیداز (POD)، محتوی مالون‌دی‌آلدهید (MDA)، پرولین و فنل کل هم انجام شد. بر اساس نتایج آزمایش، بیشترین مقدار صفات مورفولوژیک اندازه‌گیری­شده و وزن خشک شاخساره مربوط به محلول‌پاشی SNP ‌با غلظت ۲۰۰ میکرومولار تحت شرایط عدم تنش خشکی (شاهد) بود. بیشترین مقدار RWC با میانگین 9/78 درصد در رطوبت 90 درصد ظرفیت زراعی (شاهد) و سطح 200 میکرومولار SNP به‌دست آمد. هم‌چنین غلظت‌های بالاتر SNP مصرفی (200 و 400 میکرومولار) در تنش متوسط (60 درصد ظرفیت زراعی)، توانست با افزایش فعالیت آنزیم‌های SOD و POD و کاهش محتوی MDA موجب تحمل تنش خشکی شود. بیشترین مقدار پرولین (7/16 میکرومول بر گرم وزن تر) و فنل کل (4/127 میلی‌گرم گالیک­اسید بر گرم ماده خشک) هم مربوط به غلظت 400 میکرومولار SNP بود. در مجموع می‌توان گفت که کاربرد SNP در غلظت‌های بالاتر، تحت شرایط تنش خشکی، ضمن ­اینکه می‌تواند موجب تعدیل خسارت تنش شود، افزایش ترکیبات مؤثره گیاه را نیز می‌تواند در پی داشته باشد.